ADEGA e Mariña Patrimonio Denuncian e levan á Valedora do Pobo o Abandono e Degradación do Xacemento Arqueolóxico da Roda en Barreiros

 

A Asociación para a Defensa Ecolóxica de Galiza, ADEGA, e Mariña Patrimonio denuncian publicamente a alarmante degradación do xacemento arqueolóxico da Roda, situado na parroquia de Santiago de Reinante, no concello de Barreiros (Lugo).

O estado de deterioración no que se atopa este sitio arqueolóxico é motivo de preocupación para ambas asociacións, que reclaman a acción inmediata das administracións responsables da conservación deste ben patrimonial, teoricamente protexido.

O xacemento arqueolóxico está abandonado e as súas estruturas arqueolóxicas gravemente degradadas. A vexetación medra no foxo, nos muros de pedra e nos estratos arqueolóxicos. Tamén se aprecian desprendementos de pedras no xacemento e nos cortes arqueolóxicos das sondaxes.

O incumprimento de custodiar e conservar o xacemento arqueolóxico da Roda é inaceptable, tendo en conta que a lexislación sobre o patrimonio cultural obriga aos propietarios dos xacementos a velar pola súa conservación. Neste sentido, ADEGA e Mariña Patrimonio presentaron en decembro de 2022 unha denuncia perante a Dirección Xeral do Patrimonio contra o Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda Urbana como titular dos terreos nos que se atopa o xacemento e, en consecuencia, responsable da súa conservación.

Un ano despois da presentación desta denuncia, ADEGA e Mariña Patrimonio presentaron unha queixa formal perante a Valedora do Pobo, ao teren constancia de que a DXPC non tramitou dita denuncia e continúa a desentenderse do seu deber de custodiar e conservar este ben patrimonial.

As asociacións lembran que o xacemento da Roda foi escavado no ano 2006 durante a construción da Autovía do Cantábrico (A8) no tramo de Barreiros – Reinante. Inicialmente catalogado en 1989, atopábase nunhas coordenadas inexactas, erro de ubicación que foi detectado cando comezaron os movementos de terras na contorna da Roda para as obras da autovía.

Estas circunstancias obrigaron ao Ministerio de Transportes a realizar sondaxes valorativas e unha escavación posterior de todo o xacemento. Os resultados revelaron que o sitio, inicialmente considerado un castro, era posiblemente un recinto prehistórico anterior á época castrexa.

A relevancia arqueolóxica dos restos atopados levou á modificación do tramo da autovía para preservar a estrutura circular da Roda.

Xa no ano 2013, ADEGA, xunto con Mariña Patrimonio e Cultura do País, presentaran unha primeira denuncia polo abandono e deterioración do xacemento.

Posteriormente a esta denuncia, as distintas administracións responsables do xacemento da Roda de Barreiros anunciaron en repetidas ocasións a inminente consolidación e valorización deste ben patrimonial.

Será no 2015 cando a Xunta de Galicia promova e financie traballos arqueolóxicos para ampliar datos sobre o xacemento da Roda. Estes traballos consistiron nunha limpeza da vexetación que invadía o sitio arqueolóxico, así como a realización de sondaxes arqueolóxicas. Grazas a estas intervencións, logrouse un avance significativo na información sobre o xacemento, permitindo determinar con precisión que A Roda pertence ao período do Bronce Medio.

Dita intervención arqueolóxica situou o xacemento da Roda nun lugar de relevancia singular, tanto no panorama galego coma no Estado Español. Non obstante, a pesar dos importantes datos obtidos e das promesas en relación coa consolidación e valorización do xacemento, lamentablemente estas promesas nunca chegaron a materializarse.

O xacemento da Roda, malia a ser un xacemento escavado, carece dun plan de mantemento e conservación que protexa as súas estruturas arqueolóxicas dos fenómenos medioambientais nin dos factores biolóxicos.

Malia a que anualmente se realiza unha roza no xacemento, práctica insuficiente e posiblemente prexudicial, na actualidade é notorio e visible o estado de abandono no que se atopa este ben patrimonial, especialmente vulnerable por estar escavado e non contar cunha cuberta natural de solo que protexa os seus estratos arqueolóxicos. Nestes casos a deterioración é máis acusada que nun xacemento arqueolóxico non escavado, onde as arquitecturas e estratos arqueolóxicos estarían protexidos por un manto de terra.

A lexislación que protexe o patrimonio cultural é clara en canto á obriga dos propietarios de custodiar e conservar os bens protexidos, tal e como se recolle no artigo 36.1 da Lei 16/1985, do 25 de xuño, do Patrimonio Histórico Español e no artigo 32 da Lei 5/2016, do 4 de maio, do Patrimonio Cultural de Galicia. O incumprimento deste deber de conservación está sancionado como infracción administrativa en ambas normativas.

Dado que a obriga do Ministerio de Transportes é custodiar e conservar este ben patrimonial,

dende ADEGA e Mariña Patrimonio solicitan á Dirección Xeral do Patrimonio Cultural que tramite urxentemente a denuncia presentada por ambas asociacións en decembro de 2022 e que se fagan cumprir as normativas vixentes relacionadas coa protección do patrimonio cultural instando ao Ministerio de Transportes, Mobilidade e Axenda Urbana a emprender as accións necesarias para deter o proceso de deterioración e para protexer debidamente o xacemento arqueolóxico da Roda.

Cómpre non esquecer que A Roda de Barreiros leva dezaoito anos degradándose dende a súa escavacion no 2006, dezaoito anos sen que o Ministerio de Transportes cumpra as Leis de Patrimonio e dezaoito anos sen que a Dirección Xeral do Patrimonio actúe para corrixir esta anomalía.

É fundamental que o xacemento da Roda sexa preservado para que as futuras xeracións poidan coñecer e gozar do noso patrimonio histórico e cultural. A súa importancia arqueolóxica, tanto no contexto galego coma no estatal, é innegable e a súa degradación non pode seguir sen resposta.

Fotos: https://photos.app.goo.gl/LeqtMnwnR8px7hL96

Ligazón video: https://youtu.be/OjpkR_upLjk

MARIÑA PATRIMONIO DESCOBRE ÚTILES DO PALEOLÍTICO NA TURBEIRA DA PRAIA DE SAN MIGUEL DE REINANTE

A Asociación Mariña Patrimonio achou recentemente varios útiles paleolíticos na turbeira da praia de Arealonga, localizada en San Miguel de Reinante, no concello de Barreiros, provincia de Lugo. Baixo as areas desta praia, atópase unha significativa turbeira que preserva os vestixios dun antigo bosque. Precisamente, nos últimos temporais deste inverno o mar retirou gran cantidade de area, deixando visible a turbeira.

Nesta ocasión, o mar descubriu a turba na zona das Penas Rubias, onde a acción da erosión provocada polas ondas creou formas curiosas e chamativas sobre a mesma. Estas formas chamaron a atención de moita xente e as imaxes da turba foron amplamente compartidas nas redes sociais.

A asociación Mariña Patrimonio, que leva anos documentando fotograficamente a aparición deste antigo bosque, observou neste mes de marzo entre a turba varios útiles paleolíticos. Tras comunicar a descoberta á Dirección Xeral do Patrimonio Cultural, arqueólogos desta entidade desprazáronse ata a praia de Arealonga para inspeccionar a zona, onde apareceron os restos arqueolóxicos, e facerse cargo das pezas líticas atopadas por Mariña Patrimonio.

A turbeira de Arealonga, que só se pode ver nalgunhas ocasións tras un temporal, non deixa de dar sorpresas. Cómpre lembar que nesta mesma turbeira, en 2014, apareceron restos óseos de animais que habitaron neste antigo bosque. Estes ósos, entre os que destacan fragmentos de mandíbulas e cornamenta de cérvidos, así coma ósos de cabalo e vaca, foron estudados pola paleontóloga Aurora Grandal. A datación realizada por esta investigadora mostrou que os restos máis antigos atopados na turbeira de San Miguel teñen unha antigüidade duns 4800 anos.

Por outra banda, tamén é interesante saber que a tradición popular sostén que nesta praia de Arealonga atópase a cidade asolagada de San Miguel de Vilachá, que foi afundida por mor dun castigo ou posible maleficio. Cóntase que nos anos en que os temporais levaban a area podían verse as trabes das casas e os restos das árbores desta desafortunada vila.

Enlace fotos: https://photos.app.goo.gl/oJLotaQA6SRXZKwf6

RESEÑA DA VISITA A FRIOL

 

Na actividade organizada para este pasado domingo por Mariña Patrimonio, participou un grupo de trinta persoas, as cales puideron gozar dun espléndido día primaveral na súa visita a Friol, ao seu patrimonio e á súa feira anual do queixo e do pan de Ousá.

Ao longo de toda a xornada estivemos acompañados por Brais Rodríguez, activista cultural e gran coñecedor do patrimonio de Friol e da comarca de Lugo, a quen agradecemos o deseño do programa de visitas e a xestión das mesmas.

Iniciamos a visita na medorra Aberta, a máis visible do campo de mámoas de Narla. Este túmulo é o segundo máis grande do conxunto e un das máis grandes do país.

De camiño á capitalidade municipal, fixemos parada tamén no dolme da Moruxosa, un túmulo de tamaño mediano, en bastante bo estado de conservación, ubicado na beira do camiño real que unía Lugo con Friol.

 De seguido, fixemos parada na concorrida Feira do queixo de Friol e do pan de Ousá que aproveitamos para aprovisionarnos, e realizamos un agradable paseo pola beira do río Narla ata o espazo do Castro Friulio, no que anualmente se realiza unha recreación da vida castrexa.

A xornada de mañá rematou na fortaleza baixomedieval de San Paio de Narla. A guía deste espazo museístico da Deputación achegounos unha completa información sobre a historia desta fortaleza e o percorrido ofreceunos unha interesante visión da vida e costumes da nobreza galega medieval e moderna.

Logo dun merecido e gorentoso xantar en Casa Miragaya, na parroquia de Nodar, a xornada de tarde iniciouse nesta mesma parroquia, coa presenza como guía do cura arciprestre Jesús Vigo, que nos acompañou na visita a tres das igrexas máis interesantes do concello: a de San Mamede de Nodar, a de Santa María de Carlín e a de Santiago de Trasmonte. Trátanse as tres de templos de orixe románica, reformados e ampliados en séculos recentes. Destacable é o conxunto de Carlín que inclúe, ademais do templo principal con pinturas murais renacentistas, unha capela moi antiga e unha fonte milagreira que, segundo a tradición, ten poderes curativos ou purificadores, especialmente para os nenos e nenas da contorna. A nosa gratitude a Jesús Vigo pola súa valiosa aportación e por facilitarnos estas visitas.

A noite botóusenos enriba durante o camiño de volta, logo dunha xornada que nos deixou tan cansos coma satisfeitos.

+FOTOS: https://photos.app.goo.gl/oa2RKbtiySpQNRf38

 

Visita polo patrimonio de Friol

Dende Mariña Patrimonio estamos a organizar para o próximo domingo 24 de marzo unha visita polo patrimonio de Friol. Está previsto visitarmos, acompañados por Brais Rodríguez Romero, a medorra de Narla, o dolme da Moruxosa, a Feira do queixo e o pan de Ousá e maila fortaleza de San Paio de Narla. Despois do xantar, achegarémonos aos petóglifos da Pena Castrexa e ás igrexas de Carlín e Trasmonte.

O desprazamento farase en bus, que sairá probablemente ás 8.00h de Viveiro, pasando por Xove, Cervo, Burela, Foz, Barreiros e Friol. debido á imposibilidade de cubrir toda a Mariña. Porén, podería ser modificado en función da procedencia das persoas participantes.

O prezo total da actividade será de 30€; 15€ polo bus e 15€ polo xantar. As persoas non socias asumirán un custo adicional de 10 €.

A data límite para apuntarse remata o mércores 20. Prégase realizar a comunicación de participación o antes posible para facilitar a organización da actividade, tendo en conta que hai un límite de participantes e terán prioridade aqueles que antes o comuniquen. Para apuntarse cómpre enviar un correo electrónico a mr.patrimonio@gmail.com, indicando o número e nomes das persoas participantes, a súa procedencia, número de teléfono de contacto, se teñen interese en facer uso do bus e se van participar no xantar.

Cando se teña a lista de participantes, concretaremos con tempo suficiente o itinerario, paradas e horario do bus así coma o número de conta no que será preciso ingresar o custo da actividade.

CONFERENCIA DE MARIÑA PATRIMONIO SOBRE OS XACEMENTOS ARQUEOLÓXICOS COSTEIROS DE RIBADEO, BARREIROS E FOZ

Mariña Patrimonio organiza para o vindeiro sábado 9 de marzo unha charla sobre os xacementos arqueolóxicos costeiros de Ribadeo, Barreiros e Foz. A charla, que conta coa colaboración do Concello de Foz e da Vicepresidencia - Área de Cultura da Deputación de Lugo, correrá a cargo de Manuel Miranda, presidente da asociación Mariña Patrimonio, e terá lugar ás 19:30h na Casa da Cultura de Foz.
No transcurso da súa exposición, o relator fará un percorrido polos xacementos arqueolóxicos costeiros dos citados concellos describindo as súas características, así como o estado no que se atopan na actualidade. Así mesmo, dará a coñecer novos xacementos costeiros descubertos nos últimos anos nestes concellos.
A asociación Mariña Patrimonio, na liña da súas actuacións, sostén que a divulgación do patrimonio arqueolóxico é fundamental para a súa protección e valorización. Neste senso, a charla busca non só informar senón tamén concienciar sobre a importancia de preservar para as xeracións futuras estes bens patrimoniais.
Como vén sendo habitual neste tipo de eventos, a entrada é libre e gratuíta, aberta a todo o público interesado no rico patrimonio arqueolóxico da nosa contorna.

 

DOCUMENTAL XOVE DEMOCRACIA NUCLEAR

 

A localidade de Xove acollerá o vindeiro venres 1 de decembro a proxección do documental 'Xove, Democracia Nuclear'. Este traballo xornalístico está dirixido polo xornalista leonés Pedro Lechuga Mallo, quen contou coa colaboración da Asociación de Prensa de Lugo para a súa gravación. Este documental recupera a través dos medios de comunicación en novembro de 1973 as historias vividas na Mariña cando foi público o proxecto de construción dunha central nuclear en Xove. Recollen os testemuños de quince persoas vinculadas á mobilización, veciños e persoas relacionadas co nacionalismo, o Sindicato Labrego Galego, xornalistas e profesores, ademais do entón alcalde de Xove, Jesús López González.

A proxección terá lugar a partir das 20:00 horas no salón de actos do Centro Cívico, sendo a entrada gratuíta até completar aforo. Este evento é posible grazas ao ámbito de Cultura da Vicepresidencia da Deputación de Lugo, que financiou a emisión deste documental en doce localidades da provincia lucense, e á asociación sociocultural Mariña Patrimonio.

Ao rematar o documental, haberá un coloquio no que participarán o director de 'Xove, Democracia Nuclear', o actual alcalde de Xove e mais Francisco Luis Rodríguez Guerreiro, unha das persoas vinculadas ao nacionalismo galego que aparece no documental e que participou activamente nas mobilizacións.

'Xove, Democracia Nuclear' chega á localidade de Xove despois de terse proxectado en Burela, Viveiro, Cervo, Vilalba, Sarria e O Valadouro. Ademais, antes de rematar o ano tamén se proxectará en Barreiros, O Vicedo, Ribadeo e Lugo.

‘Xove, Democracia Nuclear’ forma parte do proxecto a nivel nacional ‘Democracia Nuclear’, que ten como obxectivo recuperar as historias das diferentes mobilizacións antinucleares xurdidas en España nos anos setenta. Neste sentido, hai uns meses xa se estreou nos cines ‘Coyanza-1975, Democracia Nuclear’, o documental que narra o acontecido na provincia de León en 1975 cando se soubo da intención do Réxime de construír unha central nuclear en Valencia de Don Juan.

A matanza do porco. Cultura e tradición

 

Coincidindo co día de San Martiño, 11 de novembro, que marca o inicio da tempada da matanza do porco, Mariña Patrimonio organizou unha conferencia titulada “A matanza do porco. Cultura e tradición”, a cargo do doutor en antropoloxía social, Xoán Carlos García Porral. O acto celebrouse na Casa da Cultura de Ferreira do Valadouro e completouse cunha comida de cocido no Restaurante Asturias, que deixou ben satisfeitos aos participantes.

Co amplo coñecemento directo e indirecto que posúe sobre o tema, o ponente realizou un percorrido, tan exhaustivo como entretido, por todo o proceso que vai desde a cría e ceba do porco na casa tradicional galega ata os derradeiros pasos da elaboración dos múltiples aproveitamentos deste animal que tanta importancia tivo na Galicia rural ao longo da historia. Así repasou a ceba, o día da mata e todos os traballos e costumes que inclúe, seguido do día da parta e o salgado e do día dos chourizos, no que se fan todas as elaboracións de embutidos. A explicación centrouse na tradición da matanza na súa comarca, o Deza, pero facendo constante referencia ás distintas variantes terminolóxicas e nas formas de facer que se poden atopar ao longo e ancho do país.

Así mesmo, fixo ampla referencia aos rituais e crenzas relacionadas coa cultura do porco que dan mostra da enorme importancia que este animal tivo na supervivencia alimentaria do pobo galego, así como ás numerosas referencias que o porco e a matanza teñen na literatura oral e escrita, con citas a textos de Rosalía de Castro ou Camilo José Cela. Cómpre resaltar a importancia deste elemento do patrimonio inmaterial galego, resultado dun coñecemento profundo e complexo construído ao longo dos séculos e que, desgrazadamente, corre risco de desaparecer.

Os nosos parabéns a este estudoso da cultura popular polo seu traballo de investigación e divulgación, e agradecemento pola súa presenza na Mariña. Agradecemento tamén ao concello do Valadouro por facilitarnos o local e pola colaboración, sempre atenta, do persoal da Casa da Cultura.

VIDEO: https://youtu.be/rDYMc0LfQRY?si=Vm7-TY5lzinI73I8

UNHA CONFERENCIA SOBRE A MATANZA DO PORCO E UN COCIDO, PRÓXIMA ACTIVIDADE DE MARIÑA PATRIMONIO NO VALADOURO

Mariña Patrimonio organiza para o vindeiro sábado 11 de novembro a conferencia “A matanza do porco.Cultura e tradición” que impartirá o Doutor en Antropoloxía Social Xoán Carlos García Porral. O conferenciante ten publicada unha tese na que analiza o proceso de modernización capitalista ao que se veu sometido o sector agropecuario dende a década de 1960, e como na actualidade as comunidades rurais tentan manter a súa identidade social e cultural a través dos antigos espazos agropecuarios.

A actividade, que conta coa colaboración do Concello de O Valadouro e a área de Cultura da Deputación de Lugo, desenvolverase no Salón de Actos da Casa da Cultura de Ferreira do Valadouro a partir das 12.00 e a ela poderán asistir, de maneira libre e gratuíta, todas as persoas que o desexen.

Mariña Patrimonio anima continuar co coloquio posterior á charla compartindo o cocido que se servirá no restaurante Asturias (Ferreira do Valadouro) a partir das 14.00. As persoas interesadas poderán por 25€ participar neste xantar comunicándoo a través do correo da asociación: mr.patrimonio@gmail.com. A data límite para se anotar ao cocido remata o xoves 9 de novembro.

Castroverde

 

O pasado sábado 28 de outubro realizamos a anunciada visita ao patrimonio de Castroverde, tan descoñecido para nós como extenso e interesante. O día chuvioso non axudou a completar o programa previsto, pero aínda así resultou moi  satisfactorio, porque tivemos a sorte de contar cun guía de excepción, Ricardo Polín, Doutor en Filoloxía, historiador, cronista oficial de Castroverde e principal impulsor do Camiño Primitivo a Santiago.

Comezou a mañá coa visita á queixería Santo André, onde Carlos Reija, o mestre queixeiro e propietario tivo a xentileza de ensinarnos o proceso de fabricación e mesmo nos obsequiou cunha degustación do seus queixos do Cebreiro, galardoados reiteradamente no Salón Gourmets de Madrid, logo dun proceso de recuperación do queixo tradicional curado que os reis de Castelá enviaban como obsequio a outras monarquías europeas.

A continuación visitamos a parroquia de Tórdea, na que puidemos ver un pequeno tramo da via romana XIX, ramal 2A, que une Astorga con Lugo, así coma a fermosa igrexa parroquial de Sto. Tomé de Tórdea, de orixe prerrománica, na que chaman a atención as numerosas gravuras talladas nos seus muros. 

O xantar do grupo tivo lugar no restaurante Casa Remedios, unha casa de comidas de referencia na comarca, reseñable pola súa singularidade e a calidade da súa cociña tradicional.

Na xornada de tarde, no medio dunha choiva intensa e continua, visitamos o conxunto monumental de Vilabade, composto pola igrexa de Santa María, coñecida como a “Catedral de Castroverde”, igrexa anexa ao antigo convento hoxe desaparecido. O templo gótico foi construído no século XV. Ao lado do templo, o Pazo de Vilabade, hoxe reformado e convertido en aloxameto turístico, compoñen un conxunto que sorprende pola súa magnificencia. Moi preto deste lugar, visitamos tamén a ermida da Virxe do Carme, enclavada nunha espléndida carballeira que o primeiro domingo de agosto celebra unha romaría de grande sona.

A visita rematou ao pé do castro de Castroverde, no que se atopa a torre da homenaxe do castelo, que inicialmente data do século XIV e pertence á familia dos Osorio e posteriormente á de Altamira, xa no século XVI. O conxunto que forma o castro, hoxe cuberto dun frondoso bosque autóctono, os restos do castelo e mailo pequeno burgo anexo á fortificación, posúe un alto valor patrimonial. Actualmente desconectado das vías de comunicación e mesmo do Camiño Primitivo que atravesou este núcleo histórico, merecería dunha atención prioritaria que o convertese en elemento primordial da vila de Castroverde.

A visita a Castroverde quedou incompleta porque prevíamos achegarnos a un lugar moi especial, Soutomerille, un espazo natural que alberga unha aldea abandonada, con restos de casas antigas, igrexa e cemiterio, ao pé do castro do mesmo nome. O lugar merece por si mesmo unha visita a este concello, así que todos quedamos emprazados para repetir esta viaxe noutro momento do ano que nos permita completar este achegamento ao patrimonio de Castroverde. 

O noso agradecemento a Ricardo Polín, que ademais de compartir connosco os seus amplos coñecementos, realizou un esforzo de preparar esta visita con resultados que compensaron sobradamente os inconvenientes do tempo atmosférico.

+FOTOS: https://photos.app.goo.gl/qe4T1RXUtLzDFWzJ

 

VISITA AO PATRIMONIO DO CONCELLO DE CASTROVERDE

 

Mariña Patrimonio está a organizar unha visita polo patrimonio do concello de Castroverde para o vindeiro sábado 28 de outubro. Nesta saída está previsto visitarmos, en xornada de mañá, os restos da fortaleza da vila, a igrexa e pazo de Vilabade e maila ermida do Carme. Se queda tempo antes do xantar, achegariamonos ata Tórdea para visitar a igrexa prerrómanica. Tralo xantar, en xornada de tarde, faremos un curto paseo para visitar Soutomerille antes do regreso.

A data límite para se apuntar remata o martes 24. O itinerario do autobús vai ser, probablemente, desde Viveiro, pasando por Xove, Cervo, Burela, Foz, Barreiros e Castroverde debido á imposibilidade de cubrir toda a Mariña. Porén, este itinerario podería verse modificado en función da procedencia das persoas participantes.

As persoas interesadas en participar nesta actividade cómpre que o comuniquen o antes posible para facilitar a organización da mesma, tendo en conta que hai un límite de prazas e terán prioridade as persoas que antes o comuniquen. Para anotarse enviarase un correo electrónico a mr.patrimonio@gmail.com, indicando o número e nomes das persoas participantes, a súa procedencia, nº de teléfono de contacto, se teñen interese en facer uso do bus e se van participar no xantar. Cando se teña a lista de participantes, concretarase o antes posible o itinerario, paradas e horario do bus así coma o número de conta no que será preciso ingresar o custo da actividade.

 O prezo da actividade será de 15 € por persoa, máis 15€ polo xantar. As persoas non socias asumirán un custo adicional de 10 €.